Kredyty węglowe – sposób na wzrost konkurencyjności w gospodarstwie rolnym

Sektor rolny odpowiada za co najmniej 24 % globalnej emisji dwutlenku węgla i 9 % emisji dwutlenku węgla w USA. Zgodnie z obecnymi praktykami gospodarowania gruntami rolnictwo pozostaje jednym z wiodących czynników przyczyniających się do globalnej emisji dwutlenku węgla. Jest to jednak jedyny sektor gospodarki, który może przekształcić się z emitera netto dwutlenku węgla w pochłaniacz netto przy użyciu praktyk ogólnie klasyfikowanych jako „rolnictwo węglowe”. Praktyki te mogą pomóc usunąć dwutlenek węgla z atmosfery i przechowywać go przez długi czas w glebie, mikroorganizmach i materii roślinnej. Klimatolodzy szacują, że 200 miliardów ton dwutlenku węgla musiałoby zostać usuniętych z atmosfery, aby zatrzymać skutki zmian klimatu. Sektor rolny dzięki wprowadzeniu odpowiednich praktyk w ramach „rolnictwa węglowego” może sprostać temu wyzwaniu.

Przed rolnikami stoi więc ambitne zadanie. KE zaproponowała w ostatnim czasie stworzenie nowego, ekologicznego modelu biznesowego, który będzie nagradzać metody gospodarowania gruntami, zwiększające sekwestrację (zatrzymanie dwutlenku węgla w żywej i/lub martwej materii organicznej). W skrócie pomysł polega na tym, że rolnik będzie sprzedawać tzw. kredyty węglowe o wartości adekwatnej do pomiarów zatrzymanego w danym gospodarstwie dwutlenku węgla. Plan KE zakłada też, że do 2028 r. każdy zarządca gruntu powinien mieć dostęp do zweryfikowanych danych na temat emisji i pochłaniania, aby umożliwić upowszechnianie upraw sprzyjających pochłanianiu dwutlenku węgla przez glebę na szerszą skalę.

–  Koncepcja rolnictwa węglowego przedstawiona przez Komisję Europejską oraz zainicjowane przez nią działania, które niedługo zostaną przekształcone w konkretne projekty legislacyjne, są jednoznacznie korzystne dla rolnictwa. Właściwie jest to plan płacenia rolnikom za to, co do tej pory robili za darmo, a mianowicie za dobre praktyki rolnicze, które powodują pochłanianie i przechowywanie węgla w glebie, redukując w ten sposób jego emisję – wyjaśnia Janusz Wojciechowski, komisarz UE ds. Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 

Niektóre przykłady dobrych praktyk, które rolnicy mogą zastosować, aby pomóc w sekwestracji węgla:

1. Pozostawienie resztek pożniwnych na polu.
2. Wprowadzenie uprawy bez orkowej .
3. Stosowanie roślin okrywowych w uprawie między uprawą główną.
4. Stosowanie dużej różnorodności uprawianych rodzajów roślin.
5. Intensywne stosowanie nawozów sztucznych zostaje zastąpione zintegrowanym zarządzaniem składnikami odżywczymi i rolnictwem precyzyjnym.
6. Nawadnianie powierzchniowe jest zastępowane przez nawadnianie kroplowe lub bruzdowe w celu ograniczenia zużycia wody.
7. Stosowanie pestycydów zastępuje się technikami zintegrowanej ochrony roślin.
8. Gleby o niskiej produktywności i zdegradowane przywracane są do stanu naturalnego poprzez czasowe odłogowanie.

W Europie taki system płatności też występuje, np. w Belgii i w niektórych rejonach Francji. Dopłata wynosi 25–30 euro/ha. Również Finlandia wprowadziła dopłaty do rolnictwa węglowego.

Podstawową korzyścią z wprowadzenia „rolnictwa węglowego” jest poprawa sytuacji finansowej gospodarstwa (poprzez uzyskanie dodatkowych środków finansowych ze sprzedaży kredytów węglowych), która jest oczywiście skorelowana z celami środowiskowymi. Nie powinniśmy jednak patrzeć na rolnictwo węglowe jedynie przez pryzmat środowiskowy. Jeśli rolnik doprowadza do spadku zawartości węgla w glebie zwłaszcza w dobie postępujących zmian klimatu, to wystawia się na bardzo duże ryzyko. W warunkach suszy gleba jest bardziej podatna na działanie zjawisk pogodowych. Stąd też niebywałą korzyścią rolnictwa węglowego jest adaptacja do zmian klimatycznych, a przez to zarządzanie gospodarstwem staje się bardziej stabilnie w warunkach kryzysowych. Rolnictwo węglowe niesie za sobą również szereg korzyści środowiskowych, jak np. sekwestracja dwutlenku węgla (Sekwestracja węgla to naturalnie występujący proces, w którym węgiel jest usuwany z atmosfery i magazynowany w glebie i roślinności). Dzięki takim działaniom jesteśmy w stanie odwrócić trend, który aktualnie mamy na świecie – ograniczymy w znacznym stopniu produkcję i emisję CO2 do atmosfery dzięki czemu może się okazać, że zmiany klimatu nie będą tak intensywne.

Rolnictwo węglowe zapewniające dodatni bilans materii organicznej jest jednym ze sposobów poprawy urodzajności i żyzności gleb. Długoterminowe utrzymanie wysokiej zasobności gleb w materię organiczną jest możliwe poprzez systematyczne dostarczanie świeżej materii organicznej oraz utrzymanie wysokiej aktywności biologicznej gleby. Te praktyki mogą przynieść rolnikowi długoterminowe korzyści. Służą one bowiem poprawie jakości i żyzności gleby, poprawie zasobności gleby w wodę i materię organiczną,  czy też ograniczenie kosztów bezpośrednich produkcji. Jeśli do tego dołożymy zyski z kredytów węglowych oraz dotacje otrzymywane z ekoschematów w ramach nowej Wspólnej Polityki Rolnej, to może okazać się, że znacząco poprawi się kondycja finansowa gospodarstw rolnych. Handel emisjami, w tym kredytem węglowym, musi odbywać się na podstawie rzetelnych pomiarów, w naszym przypadku pomiaru ilości związanego CO2 w glebie. W tym celu zaleca się przygotowanie planu rolnictwa węglowego dla konkretnego gospodarstwa rolnego. Plan ten musi zawierać audyt sytuacji wyjściowej, planowane działania oraz monitoring i pomiary związane z sekwestracją węgla w glebie. Nie jest to krótki i łatwy proces. Powinien być wspomagany cyfrowymi narzędziami oraz współpracą z doradcami rolniczymi. Tylko w takim przypadku będzie możliwe autoryzowanie kredytu węglowego oraz jego sprzedaż na rynku emisji. Z odpowiedzią na to pytanie musimy poczekać do momentu opracowania przez Komisję Europejską zasad certyfikowania kredytów węglowych. Nie mniej jednak już dzisiaj można, a nawet trzeba, zastanowić się nad praktykami tego rolnictwa na poziomie gospodarstwa rolnego.